Araçlar İçin Boya Püskürtme Tabancaları Kullanımı ve Özellikler

[Güven Ş.]

BOYA PÜSKÜRTME TABANCALARI

Tanımı

Boyanın, yüzeylere düzgün bir kalınlık dağılımında ve iyi yayılan küçük damlacıklar halinde atomize edilebilecek biçimde püskürtülmesini sağlayan aletlere boya tabancası denir. Boya tabancalarının görevi, yüzeylere püskürtülebilen sıvıları basınçlı hava ile atomize (pulvarize) etmektir. Uygulanacak sıvının çeşidine uygun olarak püskürtme tabancaları için farklı sistemler geliştirilmiştir.

Çeşitleri

Boya tabancalarının, üstten ve alttan hazneli çeşitleri olduğu gibi, büyük boyama alanlarında basınçlı tipteki ile pompalı emişli boyama sistemleri de kullanılabilir. Oto tamir boyamalarında en çok tercih edilen, üstten depolu boya tabancalarıdır. Üstten depolu boya tabancalarında, boya akışı düzenlidir. Boyanın tamamı kullanılabilir.

• Alttan hazneli tabancalar

Emmeli tip püskürtme tabancaları olarak da adlandırılır. Tabanca içerisinden geçmekte olan hava basıncının meydana getirdiği vakum etkisi ile atmosferik basıncın tabancaya bağlı olan depodaki sıvıyı emiş borusundan yukarıya doğru iterek tabancanın püskürtme başlığına gelmesini sağlayan tabancalardır. Bu tabancaların boya haznesi kapağındaki hava deliği açık olmalıdır. Yoksa boya sıvı memesine gelemez. Ortalama olarak hava tabancaya 3-3,5 atmosfer basınçta girerken, 0,7 atmosfer basınçta çıkmaktadır.

• Üstten hazneli tabancalar

Bu tabancalara emmesiz tipteki püskürtme tabancaları da denir. Bu tipteki tabancalarda boya kendi ağırlığı ile tabancanın boya memesine gelir. Hava hücresinden gelen hava ile karışarak tabancadan çıkar. Tabanca içinden geçen havanın, boyanın sıvı memesine gelişi ile ilgisi yoktur. Bu tabancaların boya haznesi üst kapak hava deliği açık olmalıdır. Yoksa boya sıvı memesine doğru akamaz.  HVLP (High Volume Low Pressure ) boya tabancası Yeni geliştirilen bir boya tabancası tipidir. HVLP ( High Volume Low Pressure ) yüksek hacim düşük basınçlı boya tabancasıdır. Bu tabancaların özelliği düşük basınçla daha fazla malzemeyi uygulanacak yüzeye atmasıdır. Tabancadan çıkan sıvı düşük basınçta(0,7 bar) olduğu için boya fazla tozumadan uygulama yüzeyine atılmaktadır buda malzeme tasarrufu da sağlamaktadır. Boya kabininde yapılan astar ve boya uygulamalarında, etrafa az boya tozu verdiği için filtrelerin çabuk kirlenmesini önlemektedir. Bu tabancalar çoğunlukla oto boyacılığında kullanılır.

• Basınçlı tipteki tabancalar

Bu tipteki tabancalarla püskürtülecek sıvının üzerine hava basıncı uygulanarak tabancaya gelmesi sağlanır. Aynı renkte ve büyük miktarlarda boyama yapılacağı zaman ve uygulanacak sıvının viskozitesinin kalın olduğu zamanlarda basınçlı tip tabancaların kullanılması tercih edilir.

Boya tabancalarının otomatik olanları da mevcuttur. Boya deposu tabanca başlığında değil, kapasitesi daha büyük olan sabit depolardır. Bu tabancalar daha çok robot uygulamalarla elektrostatik toz boyama işlemlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca büyük depolara sahip seri üretim yapan işletmelerde ve fazla boya sarfiyatı olacak uygulamalarda tercih edilir. Yaş elektrostatik boya tabancaları da benzer sistemde çalışmaktadır fakat özel olarak dizayn edilmiş olan ekipmanını kullanmak çok daha kolaydır. Hava hortumu, boya tabancasına hava sağlar. Havanın bir kısmı türbini çalıştırır, geri kalanı ise püskürtülen  akışkanı atomize eder (çok küçük zerrelere ayırır). Güç kartuşu, türbinin ürettiği gücü püskürtücü elektrotuna yüksek voltaj akımı olarak dönüştürülür. Pompanın hortum ve tabancaya sağladığı akışkan, elektroda geçerken elektrostatik olarak yüklenir. Yüklenen akışkan topraklanmış iş parçasına doğru çekilir ve tüm yüzeyleri sararak eşit olarak kaplar.

Yapıları

Kompresörde basınçlandırılan hava, tabanca ile kompresör arasına yerleştirilen su ve yağ tutucu fitreden geçerek tabancaya ulaşır. Hava ve sıvı boya, tabancaya ayrı ayrı geçitlerden geçerek tabancanın uç kısmında karışırlar tabancanın ucundaki boya memesinden boya basınçlı havanın yardımı ile atomize edilerek yüzeye püskürtülür.

Boya ayar vidası tabancanın arka kısmında bulunan iğne uçlu bir vida, memeden püskürtülecek boyanın debisini ayarlar. Ayrıca bir başka vida ile hava kanallarından gelen hava miktarı ayarlanır. Püskürtme tabancalarının hava hücresi, boya memesi ve sıvı iğnesinin paslanmaz çelikten yapılması ve bu üçünün konik olarak merkezlenmesi gerekir. Ayrıca kullanılan contaların tinerden etkilenmemesi gerekir. Boya tabancasının en çok aşınan ve en önemli parçaları, hava başlığı, boya memesi ve boya iğnesidir. Bu üç parçanın tamamı meme seti olarak adlandırılır. Boya uygulandıktan sonra tabancanın meme setinin sökülerek temizlenmesi gerekir. Hava hücresi ve boya memesinin üzerindeki deliklerin açık olması ve boya iğnesinin düzgün olması gerekir. Aksi halde tabancanın boya atışı düzgün olmaz. Bu meme setini meydana getiren parçaların görevleri şunlardır:

• Hava başlığı: Püskürtme tabancasının ön kısmında bulunan basınçlı havayı boya uygulayan yüzey üzerine sevk ederek atomize eden ve püskürtme şekli meydana getiren parçadır.
• Boya memesi: Hava hücresinin hemen arkasında bulunan ve boyayı belirli miktarda basınçlı hava akımı içine sevk eden parçadır.
• Boya iğnesi: Boya akımını açıp kapamaya yarayan ve boyanın, boya memesine düzgün bir şekilde gelmesini sağlayan parçadır. Boya iğnesinin ucunun düzgünlüğü çok önemlidir. Aksi takdirde boya tabancasının tetiği verimli çalışmaz ve tabancadan boya düzgün çıkmaz.

Boya Tabancasının Temizlenmesi

Boya tabancasını temizlemeye başlamadan önce hangi tip tabanca olursa olsun, tabanca içindeki boyayı boşaltmanız gerekir. Üstten kavanozlu tabancanın içindeki boyayı boşaltmak için tetiği sıkmanız yeterlidir. Üstten gelen boya kendiliğinden akarak tabancadan çıkar. Alttan kavanozlu tabancalarda ise kavanoz gevşetilir. Emiş borusu kavanoz içinde boya varsa boya seviyesinin üzerine kadar çıkartılır. Hava hücresi biraz gevşetilir, bir bez ile kapatılarak tabanca tetiği çekilir. Basınçlı hava tabanca içindeki boyayı tekrar depoya doğru iter ve tabancanın içindeki boya boşaltılmış olur. Basınçlı tip tabancalarda ise depodaki basınç emniyet supabı yoluyla boşaltılıp hava basınç ayar cıvatası açılır. Tabancanın hava hücresi biraz gevşetilip bir bez ile kapatılarak tabanca tetiği çekilir. Basınçlı hava tabanca ile hortum içindeki boyanın tekrar depoya dönmesini sağlar.

Bu işlemden sonra tabancanın deposuna selülozik tiner doldurulup (1) püskürtülür (2) böylece tabancanın boya geçiş yolları da temizlenmiş olur. Sonra tabancanın meme seti (hava hücresi, boya memesi, boya iğnesi) sökülür. Hava hücresi ile boya memesi tiner içinde bekletilir ve sonra basınçlı hava ile temizlenir. Eğer bu temizlik yeterli olmazsa hava hücresi ile boya memesi üzerindeki delikler yumuşak bir madde ile açılır. Bu deliklerin tel, çivi gibi sert malzemelerle açılması hava hücresi ve boya memesinin bir daha kullanılmamak üzere hasara uğramasına neden olur. Depo kapağı (3) ve depo (4) yumuşak bir bezle temizlenir. Tabanca meme kapakları ve gövdesi (5) iyice silinir. Tabanca boya deposu toplanmış olan tabancaya takılır (6) ve bir miktar tiner doldurulur(7), içersindeki tiner boşalıncaya kadar püskürtme yapılır ve tabanca toz, kir ve olumsuz hava şartlarından etkilenmeyecek şekilde askılığına takılır. Sık rastlanan bir temizlikte bütün tabancanın tiner içine batırılmasıdır. Tabancanın bu şekilde tinere bastırılıp bekletilmesi, hava geçiş yollarında pislik ve diğer boya birikintilerinin kalmasına sebep olur. Bu gibi birikintilerde tabanca tekrar kullanıldığında boyanan yüzey üzerine püskürtülerek yüzeyin bozulmasına neden olur. Ayrıca tiner boya tabancasındaki yaylar için gerekli olan yağı da çıkarır ve tabanca içindeki contaların bozulmasına sebep olur. Temizleme yaparken kostik türü alkali malzemeler kullanılmamalıdır. Çünkü bu malzemeler tabancayı temizleyeceği yerde, boya tabancalarının alüminyumdan yapılmış olan depolarının aşınmasına, bazı parçalarının ve contalarının bozulmasına sebep olur.

Arızaları ve Giderilmesi

Tabancanın ön tarafından tetik kapalı iken hava kaçağı olmasının sebepleri şunlardır:

• Hava piston contasının yuvasında boya birikintisi vardır, conta tamamen kapanmıştır.
• Hava piston contası aşınmıştır.
• Hava piston contası yuvası aşınmıştır.
• Hava piston contası yayı kırılmıştır.
• Hava piston contası pimi eğilmiştir.
• Tabancanın ön tarafından tetik kapalı iken boya akması
• Boya memesi ve boya iğnesi aşınmıştır.
• Boya memesinin ucunda pislik vardır ve bu nedenle boya iğnesi tam oturmamaktadır.
• Boya iğnesi yayı kırıktır.
• Boya memesi ile boya iğnesi ölçüleri farklıdır.
• Boya iğnesi tam sıkılmamıştır.
• Tabancanın tekleyerek (titrek) püskürtme yapması
• Boya deposunda yeterli malzeme yoktur.
• Boya deposundaki emiş borusu gevşek veya çatlaktır.
• Boya deposundaki emiş borusu ters takılmıştır.
• Boya memesi gevşek veya hasarlıdır.
• Boya vizkositesi kalındır.
• Boya deposundaki hava deliği tıkalıdır.
• Tabanca içindeki boya geçiş yollarında pislik vardır.
• Boya deposundaki malzemenin kaynama yapması
• Hava hücresi veya boya memesi yeteri kadar sıkılı değildir.
• Boya kanalına hava girişi yoktur.
• Boya memesinin takıldığı parçanın (meme taşıyıcısı) üzerindeki hava delikleri tıkalıdır.
• Meme taşıyıcı üzerindeki boya memesinin takıldığı yuva aşınmıştır.